Na placu, sieni, piwnicy

08-11-2012, 09:57 Administrator WR

Tych, którzy puszczali drach, strzelali ze szlojdra albo godzinami bawili się pupynsztubą z pewnością ucieszy nowe wydawnictwo Muzeum Miejskiego w Rudzie Śląskiej. Dr Joanna Świtała-Mastalerz oraz dr Dorota Świtała-Trybek zebrały dawne śląskie zabawy i gry w książce pt. "Na placu, w sieni i piwnicy. Śląski świat graczek i bawidołków".

- Książka nie tylko stanowi odtworzenie zabaw, które kiedyś były bardzo popularne, ale pełni rolę poradnika dla współczesnego pokolenia – polecała nowe wydawnictwo podczas wczorajszego spotkania promocyjnego Barbara Nowak, dyrektor Muzeum Miejskiego.

 

 

Przywołany w książce świat śląskich graczek i bawidołków jest powrotem do czasu dzieciństwa naszych starek, starzyków i rodziców. Podsuwa pomysły na wspólne, rodzinne spędzanie wolnego czasu. Zabawy i gry są tak przedstawione w książce, że łatwo je zorganizować. - Jak czytelnik zapozna się z lekturą to zobaczy, że rekwizytów sporo nie trzeba, natomiast zabawa będzie doskonała – mówi Dorota Światała-Trybek, współautorka wydawnictwa.

 

 

Pomysł na książkę zrodził się z zamiłowania do śląskich tradycji i dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska, ale też z osobistych doświadczeń autorek. - Pochodzimy z typowej rodziny śląskiej, gdzie pewne zwyczaje, obrzędy, wartości i wzorce były nam bardzo bliskie. To było sygnałem dla nas, że warto mówić o śląskości, o tych zwyczajach – podkreślają zgodnie.

 

W nowym wydawnictwie autorki przytaczają rymowanki i wyliczanki towarzyszące większości zabaw ruchowych. Dawne zabawy podzieliły na organizowane na świeżym lufcie, w doma, na siyni oraz te związane z danymi uroczystościami i świętami. Taka kompozycja oddaje specyfikę śląskich gier i zabaw, wskazuje na różnorodność miejsca i czasu ich występowania (pory roku). Inne bowiem zabawy obowiązywały wiosną i latem, a jeszcze inne późną jesienią i zimą. W osobnej części zawarto materiały na temat dawnych zabawek, zarówno tych wytwarzanych w domach przez dorosłych (najczęściej starzyków - dziadków), jak i tych przygotowywanych przez najmłodszych.

 

Można zatem dowiedzieć się m.in. o drachu (latawcu), pupynsztubie (domku dla lalek), szlojdrze (procy) i wielu innych szpilcojgach (zabawkach). W końcowej części umieszczono informacje o współczesnych formach zabaw dzieci. Książkę uzupełnia bibliografia, słownik wyrazów gwarowych oraz liczne fotografie.

 

Praca nad książką trwała od 2007 r. – Wiele materiałów dostarczyły nam rozmowy z przedstawicielami starszego i średniego pokolenia. Zależało nam na uchwyceniu procesu przemian zabaw dziecięcych w ostatnich kilkudziesięciu latach – zaznacza Joanna Świtała–Mastalerz. Książka jest do nabycia w Muzeum Miejskim im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej, w cenie 25 zł.

 

„Na placu, w sieni i piwnicy. Śląski świat graczek i bawidołków" to nie ostatnia propozycja przygotowana przez siostry Joannę Świtałę-Mastalerz i Dorotę Świtałę-Trybek, która odwołuje się do tradycji kulturowej mieszkańców Górnego Śląska. Na ukończeniu jest pozycja pt. „Kulturowe konteksty katastrof górniczych”. Trwają też prace nad książką o pomnikach górniczych
i inskrypcjach nagrobnych.

 

Dr Dorota Świtała–Trybek jest rudzianką, autorką licznych pozycji dotyczących folkloru Śląska, tradycyjnej i współczesnej kultury górniczej, religijności i pobożności ludowej. Jest adiunktem Katedry Kulturoznawstwa i Folklorystyki Uniwersytetu Opolskiego. Została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi za działalność na rzecz rozwoju nauki i osiągnięcia w pracy dydaktycznej. Dr Joanna Świtała-Mastalerz, rudzianka, związana z rudzkim środowiskiem oświatowym. Jest autorką licznych publikacji, monografii i antologii folklorystycznych.

źródło: UM