Zbadano czym oddychamy w regionie

13-08-2025, 15:22 WT, foto: UM Ruda Śląska

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia opublikowała wyniki szeroko zakrojonych badań dotyczących stężenia dwutlenku azotu w powietrzu, którego głównym źródłem jest transport samochodowy. Badania przeprowadzono na przełomie stycznia i lutego 2025 roku w 14 miastach należących do Metropolii, obejmując prawie 700 punktów pomiarowych. To pierwsze tak kompleksowe badanie tego typu w Polsce, realizowane przy współpracy ze Stowarzyszeniem Alarm Smogowy. Wcześniej podobne pomiary prowadzono m.in. w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu i Łodzi.

Pomiarów dokonano za pomocą pasywnych próbników, które umieszczono na słupkach przystankowych Zarządu Transportu Metropolitalnego oraz w lokalizacjach referencyjnych, takich jak tereny parkowe. Próbki zostały następnie przebadane w laboratorium w Szwajcarii. Celem badania było określenie poziomu stężenia NO₂ w miejscach, gdzie mieszkańcy mogą być szczególnie narażeni na jego działanie – zwłaszcza w pobliżu ruchliwych ulic i w gęsto zabudowanych obszarach.

– Nie jest źle, ale oczywiście może być lepiej. Wyniki tych badań mają przede wszystkim charakter edukacyjny i nie zastępują danych z państwowego systemu monitoringu powietrza. Dla nas są one impulsem do dalszych działań na rzecz rozwoju transportu publicznego oraz wspierania gmin w ograniczaniu niskiej emisji transportowej, chociażby poprzez wymianę taboru na bezemisyjny, utrzymanie systemu Metrorower czy budowę sieci velostrad – mówi Igor Śmietański, wiceprzewodniczący zarządu GZM.

Zgodnie z obowiązującą w Polsce normą jakości powietrza, roczne stężenie NO₂ nie powinno przekraczać 40 µg/m³. W całej Metropolii odnotowano przekroczenia tej wartości w 51 lokalizacjach, co stanowi około 8% wszystkich punktów pomiarowych. – W Rudzie Śląskiej, jednej z badanych gmin, normy zostały przekroczone w czterech z 43 lokalizacji: przy ul. Wolności w Rudzie Południowej (43 µg/m³), na Placu Niepodległości w Goduli (41 µg/m³), przy ul. Piastowskiej w pobliżu dworca PKP (41 µg/m³) oraz w rejonie kopalni w Bielszowicach (40 µg/m³). Wyniki te pokazują, że w większości punktów pomiarowych w Rudzie Śląskiej normy są spełnione, a miasto plasuje się w środku stawki pod względem liczby przekroczeń, których jest mniej niż np. w Sosnowcu czy Katowicach – podkreśla wiceprezydent Rudy Śląskiej Jacek Morek.

Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem azotu ma poważne konsekwencje zdrowotne. Światowe i krajowe badania jednoznacznie wskazują, że już niewielki wzrost stężenia NO₂ – o 10 µg/m³ – może zwiększyć ryzyko zachorowania na astmę nawet o 10-17 procent. Taki sam wzrost wiąże się z 9-procentowym wzrostem ryzyka infekcji dróg oddechowych u dzieci. Coraz więcej dowodów wskazuje także na związek między wyższym poziomem NO₂ a ryzykiem cukrzycy. Dodatkowo, wzrost stężenia NO₂ w powietrzu o 10 µg/m³ podnosi ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc lub oskrzeli o 6 procent.

Dane ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego pokazują wyraźną korelację między  zanieczyszczeniem NO₂ a nagłymi schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, takimi jak zawał serca, udar mózgu czy migotanie przedsionków. Krótkotrwałe narażenie na spaliny również nie pozostaje bez wpływu, szczególnie w przypadku dzieci. Badania prowadzone w szkołach w Barcelonie wykazały, że jakość powietrza w okolicy placówki wpływa na wyniki uczniów w testach poznawczych – dzieci uczące się w najbardziej zanieczyszczonych rejonach osiągały gorsze rezultaty, nawet o 8–23 procent, w zakresie koncentracji i pamięci. Podobne wyniki odnotowali psychologowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy stwierdzili, że w dniach o wyższym stężeniu NO₂ dzieci miały trudności z utrzymaniem uwagi i rozumowaniem, a ich wyniki w testach pogarszały się o kilka do 20 procent.

Raport GZM nie tylko pokazuje skalę problemu, ale również wskazuje kierunki działań, które mogą poprawić jakość powietrza w regionie. W obliczu rosnącej świadomości ekologicznej i zdrowotnej, takie inicjatywy stają się nie tylko koniecznością, ale i odpowiedzią na realne potrzeby mieszkańców.