Szykują się zmiany w programie ,,Czyste Powietrze”

20-11-2024, 19:37 Źródło: NFOŚiGW Oprac. JO, foto: pixabay.com

Przedstawiciele organizacji pozarządowych, samorządów, administracji, banków oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej wzięli udział w październiku w kolejnych spotkaniach dotyczących nowego programu „Czyste Powietrze”. Rozmowy dotyczyły: kryteriów dostępu do programu oraz roli banków w programie, zasad wypłaty prefinansowania, kwestii wyboru uczciwych wykonawców, efektywności energetycznej budynków, konkurencyjności wspieranych technologii oraz działania gminnych punktów konsultacyjno-informacyjnych.

– W programie „Czyste Powietrze” mierzymy się z wieloma wyzwaniami. W grupie trzeciej programu, gdzie poziom dofinansowania dla osób najuboższych jest najwyższy, pojawiło się najwięcej nieprawidłowości. Charakter tych nadużyć wskazuje wręcz, że wspieramy osoby, które wcale nie potrzebują sto procent dofinansowania. Program „Czyste Powietrze” musimy więc przemodelować i ukierunkować działania przede wszystkim na osoby ubogie energetycznie oraz na poprawę efektywności energetycznej – powiedziała Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Rozmowy dotyczą m.in. kryteriów dochodowych uprawniających do dofinansowania. Wysokość wsparcia jest uzależniona od dochodów właścicieli domów jednorodzinnych – im niższe są dochody wnioskodawców, tym na wyższy poziom dofinansowania mogą liczyć. Uczestnicy spotkań wskazywali, że obecne kryteria dochodowe nie gwarantują, że najwyższy poziom wsparcia – do 100 proc. kosztów netto inwestycji – otrzymują osoby najuboższe. Zaproponowano m.in. wprowadzenie dodatkowych kryteriów, np. majątkowych, dotyczących stanu energetycznego budynku, wieku wnioskodawcy, źródeł dochodu (zasiłków) czy minimalnego okresu własności domu. Głosy dotyczyły także zaangażowania w proces przyznawania dofinansowania ośrodków pomocy społecznej.

Ponadto osoby ubogie mają możliwość skorzystania z prefinansowania inwestycji – maksymalnie do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Kwota ta jest wypłacana na konto wykonawcy przedsięwzięcia. Pojawiają się jednak nieprawidłowości związane z nieuczciwymi wykonawcami. Wśród propozycji, które padły podczas konsultacji, zaproponowano włączenie w proces banków, lepsze zabezpieczenie umów, wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia wykonawców, wypłatę prefinansowania na konto beneficjenta, ograniczenie katalogu pełnomocników oraz przyspieszenie wypłat dotacji przy ograniczeniu lub rezygnacji z prefinansowania.

Kolejna propozycja to wprowadzenie tzw. paszportu energetycznego, co ułatwiłoby beneficjentom programu zaplanowanie prac termomodernizacyjnych, ponieważ ze względu na wysokie koszty takich przedsięwzięć właściciele domów mogą decydować się na etapowanie prac prowadzących do osiągnięcia wymaganego standardu budynku. W programie, według uczestników konsultacji, nadal powinna istnieć możliwość tylko wymiany źródła ciepła i instalacji wewnętrznej, jednak powinny być także wymogi dotyczące minimalnej efektywności energetycznej domu, ocena jego standardu energetycznego przed i po wykonaniu przedsięwzięcia.

Uczestnicy spotkań zaproponowali ponadto stworzenie listy rekomendowanych wykonawców, co ma przyczynić się do lepszej ochrony beneficjentów. Zaproponowano powrót w programie do określenia limitów jednostkowych kosztów inwestycji, by zapobiec sztucznemu zawyżaniu kosztów usług i termomodernizacji przez wykonawców.

Dopuszczone obecnie do dofinansowania technologie ogrzewania: kotły gazowe, na biomasę, olejowe, pompy ciepła, ogrzewanie elektryczne oraz przyłącza do sieci elektroenergetycznej gwarantują szeroki wybór dla beneficjentów i konkurencyjność. Uczestnicy konsultacji wskazywali właśnie na konkurencyjność technologii, jednak zwracali także uwagę na ukierunkowanie wsparcia na ich efektywność energetyczną, OZE oraz przyłącza do sieci ciepłowniczej. Podniesiono kwestię dofinansowania fotowoltaiki z programu. Wskazano także na problem nieuczciwych praktyk na rynku, np. zamiany tabliczki znamionowej „modernizacji” kopciuchów.

Ponadto poruszono kwestię usprawnienia pracy punktów konsultacyjno-informacyjnych i wprowadzenia do programu nowych operatorów. Uczestnicy spotkań wskazali na częste praktyki pozostawiania w domach beneficjentów programu nieefektywnych źródeł ogrzewania, co prowadzi do utraty dotacji.

Jeszcze w tym roku ma się odbyć kolejny etap konsultacji programu „Czyste Powietrze”, a jego nową odsłonę mamy poznać w 2025 roku.