Śladami pszczyńskich żubrów

18-02-2015, 09:21 Agnieszka Kominek

31 120 00 zł – taką kwotę Zarząd Wojewódzkiego Funduszu Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska w Katowicach postanowił przekazać, w ramach dofinansowania na rzecz zachowania stada żubrów linii genetycznej pszczyńskiej, w drugim (poza jankowickim) ośrodku hodowlanym.

Od wieków żubr to polska duma. Jest jednym ze znaków firmowych naszego kraju. Zaledwie 80 lat temu los całego gatunku zależał od ledwo kilku osobników. Gdyby nie poświęcenie Polaków, którzy zdążyli dostrzec problem ginących żubrów, dziś dowiadywalibyśmy się o tych zwierzętach tylko z książek. Na świecie istnieją dwa różne gatunki zaliczane do rodziny bizonów. Żubry zamieszkują lasy Europy, a bizony prerie Ameryki Północnej.

Żubry to bardzo dostojne i silne zwierzęta. Wielkość zwierzęcia zależy od wieku i płci. Waga samca wynosi od 440 do 920 kg, a wysokość w kłębie dochodzi do 188 cm. Samice ważą od 320 do 640 kg. Pomimo takich rozmiarów żubr potrafi biec 40 km/h i bez problemów przeskoczyć szeroki strumień lub płot. Żubry mają dość dobry wzrok i węch. Wykorzystują te zmysły podczas poszukiwania pokarmu, czuwania nad bezpieczeństwem młodych, a byki podczas rui. Samica z młodym potrafi wyczuć człowieka, zanim go zobaczy.

Głos żubra ograniczony jest do specyficznego głosu zwanego chruczeniem. Usłyszeć go można od matki nawołującej lub ostrzegającej młode oraz od byka podczas okresu rujowego. Z pewnością żubr zasłużył na miano króla puszczy.

Przez tysiące lat te niezwykłe zwierzęta przystosowały się do swojego środowiska naturalnego w taki sposób, aby przetrwać w puszczy w bezpieczny i swobodny sposób. Możemy wyróżnić trzy podstawowe cechy. Pierwsza dotyczy rozróżniania podłoża, po którym stąpa zwierzę.

Puszcza cechuje się różnym rodzajem podłoża, od terenów bagiennych po twarde podłoże. Żubr, aby wyczuć na jakim podłożu się znajduje, przednie kończyny stawia dwuetapowo: pierwszy etap to lekkie oparcie racic o podłoże w celu wyczucia twardości podłoża. Gdy jest ono odpowiednie, następuje drugi etap – pełne oparcie i przeniesienie całego ciężaru ciała na tę kończynę.

Cały ten proces to tak naprawdę ułamki sekund. Przypuszczalnie w przednich racicach żubra znajdują się specjalne receptory umożliwiające przesyłanie informacji o rodzaju podłoża. Drugą niezwykle istotną cechą jest proporcja tułowia. Tkanka tłuszczowa jest odkładana u żubrów w okolicach kłębu (u dużych ssaków wyniosłość na linii grzbietu, leżąca w miejscu przejścia odcinka szyjnego kręgosłupa w odcinek piersiowy) oraz w tylnych partiach tułowia.

Najważniejszą rolę odgrywają tu rogi, w których znajdują się receptory odbierają- ce informacje o przestrzeniach znajdujących się między drzewami. Szerokość ciała ssaka wyznaczona rozstawem rogów umożliwia bezproblemowe przeciskanie się przez gęsty las. Trzecia cecha związana jest z barwą żubra. Brunatno-szara barwa charakteryzuje barwy nizinnego lasu mieszanego w zimie. Dzięki temu żubry są prawie niezauważalne pomiędzy drzewami.

W okresie letnim wystarczającą ochroną przed niepożądanym wzrokiem stanowią liście krzewów i drzew. To tylko nieliczne z ciekawostek z życia tych niezwykłych zwierząt. Okazuje się, że żubry mieszkają również na Śląsku. Zaledwie kilkaset metrów od pszczyńskiej starówki na terenie zabytkowego parku istnieje Pokazowa Zagroda Żubrów.

W zagrodzie można zapoznać się ze zwyczajami nie tylko żubra, ale również poznać inne zwierzęta zamieszkujące tereny południowej Polski tj. muflony, jelenie, sarny, daniele oraz pozostałych mieszkańców obiektu tj: kaczki krzyżówki, kazarki rdzawej, bernikli, gęsi łabędzionosej, łabędzi oraz pawi indyjskich. Na terenie zagrody znajduje się obiekt muzealno-edukacyjny, w którym istnieje możliwość przeprowadzenia zajęć przyrodniczych. Przez obiekt prowadzi ścieżka edukacyjna, tablice przedstawiające las jako ekosystem oraz ekspozycje prezentujące faunę i florę.

Teraz dzięki wsparciu WFOŚiGW w Katowicach zostanie zakupiona samica żubra, która pozwoli na przedłużenie linii genetycznej stada pszczyńskich żubrów. W całej Europie jest ok. 4,5 tysiąca żubrów. Aby gatunek przestał być zagrożonym, populacja powinna wynosić ok. 10 tysięcy sztuk.

Wzrost liczby populacji to efekt pracy przede wszystkim osób zajmujących się żubrami na co dzień, zarówno tymi, które przebywają w hodowlach zamkniętych, jak i żyjących na wolności. Głównym czynnikiem wpływającym na zachowanie gatunku żubra jest kontrola wymiany osobników między stadami (do rozrodu dobiera się jak najmniej spokrewnione żubry). Proces ten ułatwia Księga Rodowodowa Żubrów, w której publikowane są coroczne dane o stanie żubrów czystej krwi na świecie.

Stowarzyszenie Miłośników Żubrów jest koordynatorem programu ochrony żubra w Polsce. Agencja Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej sp. z o.o. prowadząca Pokazową Zagrodę Żubrów w Pszczynie jest jej członkiem. Wiosna coraz bliżej. Może warto zaplanować rodzinne zwiedzane Pokazowej Zagrody Żubrów w Pszczynie i poznać z bliska zwyczaje tych niezwykłych zwierząt, które możemy z pewnością zaliczyć do dobra narodowego…