Ostatni lot Kamikadze (część I)

10-08-2016, 10:33 Agnieszka Kominek

Czy wyobrażasz sobie świat bez kolorów, zapachów, różnorodności? Monotematyczne łąki bez barw, zapachów, kwiatów? Czy wiesz, że 75% roślin, aby się rozwijać i owocować potrzebuje pomocy małych owadów powszechnie nazywanych zapylaczami?

Pszczoła – powszechnie kojarzy nam się z niebezpieczeństwem, wbite w ciało żądło, reakcje alergiczne, to niemiłe skojarzenia. Kto dla kogo jest jednak większym wrogiem? Mały zaledwie kilku milimetrowy owad kontra człowiek, który tak naprawdę dzięki pszczołowatym uzyskuje pożywienie dla siebie. Wbrew pozorom nie tylko pszczoły miodne mają dla nas znaczenie. W zapylaniu roślin tylko w Polsce uczestniczy ok. 470 gatunków pszczołowatych, w tym aż 30 gatunków trzmieli. Istotne znaczenie dla prawidłowego zapylenia mają zwłaszcza dziko żyjące gatunki. W przeważającej części żyją one samotnie, nie są więc zorientowane na „produkcję” miodu, ale na usługi związane z zapylaniem.

Mały owad z zaledwie 1 mg mózgiem – to tak naprawdę precyzja działania zorientowana na przetrwanie i przedłużenie życia wielu gatunków. Czas pszczoły na świecie jest ograniczony. Maksymalnie żyje ona ok 35 dni. W tym czasie wykonuje ogrom pracy, nie oszczędzając się, ani chwili. Każdy dzień życia pszczoły jest na wagę złota.  Pszczoła posiada "zegar czasowy", który mówi jej o jakiej porze dana roślina "mioduje". Do pracy wylatuje 7-15 razy dziennie. Przerwy między lotami wynoszą ok. 5 min. Czas trwania lotu to ok. 25-45 min. W tym czasie odwiedza od 15 do 100 kwiatów, które umożliwiają jej wypełnienie wola miodowego o wielkości 50-60 mm³. Dla wyprodukowania 1 kg miodu pszczoła musi zebrać ok. 3 kg nektaru tj.60 000 napełnień wola. Przy średniej długości lotu 800 m musi więc pokonać trasę 40 000 km, czyli tyle ile jeden lot wokół całej kuli ziemskiej. Dobre zapylenie nasion i owoców sprawia, że osiągają one lepszą jakość, ciężar nasion znacznie się zwiększa, a owoce są bogatsze w cukry i witaminy. Idąc codziennie do sklepu w większości przypadków nie zastanawiamy się jak ważną rolę pełnią dla nas małe owady. Tymczasem przy dobrym poziomie zapylenia rzepak daje plon wyższy nawet o 30%, rośliny sadowniczo jagodowe nawet do 95%. Podobnie wygląda sprawa przy roślinach paszowych takich jak koniczyna. Praca zapylaczy ma więc bezpośrednie przełożenie na jakość towaru, który nabywamy oraz kształtuje jego cenę. Ochrona pszczół to nie tylko działanie na rzecz natury, ale myślenie ekonomiczne. Globalną wartość zbiorów upraw zależnych od zapylania ocenia się na 265 miliardów euro.

Niestety działalność człowieka nie wpływa korzystnie na pszczołowate. Sytuacja tych owadów w ostatnich 20 latach zmieniła się dramatycznie. Tylko w Polsce 220 gatunków pszczołowatych znajduje się na liście Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych.

Niektóre rejony ziemi odnotowują przeszło 50% śmiertelność rodzin pszczelich. W Europie śmiertelność wynosi blisko 25%. Naukowcy prześcigają się w badaniach nad przyczynami masowej śmiertelności. Tak naprawdę jest to wyścig z czasem. O tym jak wygląda życie ludzi bez pszczół już przekonali się w Chinach. Hanyuan – górski powiat w południowo – zachodniej części Syczuanu na tle innych syczuańskich powiatów wyróżnia się uprawą doskonałych gruszek, jednak nie to przyniosło im największą sławę. Od blisko 40 lat, co roku w okresie kwitnienia drzew setki sadowników przy użyciu specjalnych pędzli wykonanych z kurzych piór osadzonych na bambusowych kijach wprowadzają do żeńskich kwiatów wysuszony pyłek pozyskany wcześniej z kwiatów męskich. Grusze są wysokie na 3-4 metry, więc zapylacze muszą się wspinać po drabinach lub bezpośrednio po konarach, by dosięgnąć do najwyżej położonych gałęzi.

W chwili obecnej podaje się trzy główne przyczyny ginięcia pszczół. Niestety wszystkie związane są z działalnością człowieka. Do czynników tych należą: rolnictwo przemysłowe, stosowanie syntetycznych środków ochrony roślin oraz zmiany klimatyczne.

Rolnictwo przemysłowe polega przede wszystkim na aplikowaniu syntetycznych środków ochrony roślin, fragmentacji siedlisk dziko żyjących owadów zapylających oraz uprawach monokulturowych. Tymczasem pszczoły potrzebują pyłku i nektaru różnorodnych kwiatów, równomiernie rozłożonych w czasie. Prawidłowy rozwój może zapewnić tylko zróżnicowany pokarm. Jest to ważne zwłaszcza dla młodych osobników. Tylko w ten sposób można zapewnić zdrowy rozwój i dobrą kondycję owadów. Stosowanie środków chwastobójczych to kolejny czynnik wpływający na ograniczenie pożywienia: uznawane za rośliny niepożyteczne chwasty to dla pszczołowatych źródło bogatego, zróżnicowanego pożywienia.

Naukowcy wciąż prześcigają się w szukaniu przyczyn nagłego masowego ginięcia pszczół. Tak naprawdę jest to walka z czasem. Jeżeli nie uda nam się odwrócić procesu wymierania pszczół grozi nam katastrofa. Albert Einstein powiedział kiedyś: „Jeśli z Ziemi zniknie pszczoła, człowiekowi pozostaną tylko cztery lata życia; nie ma więcej pszczół, nie ma więcej zapylania, nie ma więcej roślin, nie ma więcej zwierząt, nie ma więcej ludzi…”. c. d. n. ...